To był dziwny mecz, bo wszystko, co najważniejsze, wydarzyło się w jego pierwszych pięciu minutach. Najpierw Ilkka Remes sfaulował w polu karnym Zbigniewa Bońka, a jedenastkę wykorzystał Włodzimierz Smolarek. Potem Paweł Janas tak niefortunnie zagrał piłkę głową do Józefa Młynarczyka, że ta wpadła do siatki razem z polskim bramkarzem. Na trybunach rozległy się głośne gwizdy, które już do końca towarzyszyły słabej grze biało-czerwonych z grupowym outsiderem. Po latach kibice śmiali się, że Janas zamknął Stadion Dziesięciolecia. Istotnie, nasz zespół więcej na tym obiekcie nie wystąpił. Faktem jest jednak, że to selekcjoner Antoni Piechniczek nie za bardzo chciał na nim grać. Dużo lepiej czuł się na Śląskim.

Autor: Krzysztof Jaśniok

Mecz z Finlandią zamknął piękną, choć niezbyt długą, bo trwającą raptem trzy dekady historię Stadionu Dziesięciolecia. Po upadku komuny obiekt został wydzierżawiony firmie Damis, która przekształciła go w największe w Europie i cieszące się złą sławą targowisko. I właśnie wówczas, gdy nikomu jeszcze się nie śniło, że na miejscu „Jarmarku Europa” powstanie nowy piękny Stadion Narodowy, pewien młody redaktor (który nawet nie mógł przypuszczać, że kiedyś będzie opisywać historię polskiego futbolu dla Biblioteki PZPN), wybrał się zobaczyć, co zostało ze stutysięcznika. I taka oto przydarzyła mu się historia…

– Zdrastwujcie.

– Aaa… Zdrastwujcie.

– Ja chaczu pokupit’ etot stadion.

– Aaa… Pasmatritie. Bliże. Bliże.

– Priekrasnyj. Skolko?

– Piat’ zlaty.

– Sabaka by was… Tri.

– Czetyri. I jeszczio hot-doga dajtie ukuszit’.

Nu zajec. Charaszo. Mam oto swój własny Stadion Dziesięciolecia. Nawet podobny. Gliniany. Pod świetlną tablicą jest wprawdzie wyraźnie zarysowane pęknięcie, ale to betka. Zaklei się plasteliną i dotrwa jakoś to cacko przynajmniej do końca milenium.

Zbiegam schodami Dziesięciolecia i przy bramie głównej kupuję hot-doga. Jeszcze rzut oka na stojących nieopodal paserów i wsiadam do tramwaju, by czym prędzej oddać się kontemplacji w zaciszu domowego ogniska.

NADWIŚLAŃSKIE KOLOSEUM

Położyłem swój gliniany stadion na honorowym miejscu i oczu od niego nie mogę oderwać. Odkąd pamiętam, zawsze miałem dziwną słabość do ogromnych, masywnych budowli – socrealiści, co złego by o nich nie mówić – pomysłami architektonicznymi bili na głowę kapitalistycznych mięczaków, tworząc nie żadne tam kameralne i prostokątne szopy, ale solidne, grubo ciosane, iście antyczne Kolosea. Dwieście metrów szerokości, ponad sto długości, wysokie na trzy piętra trybuny. Népstadion, Łużniki, Strahov – takich konstrukcji nie powstydziliby się sami Rzymianie.

Spośród owych kolosów najbliżej jednak – i sercem, i drogą – miałem do Stadionu Dziesięciolecia. Spędzałem tam każdą wolną chwilę.

ATLECI, KOLARZE, HARPAGONY

Ducha wielkich wydarzeń nietrudno było przy Zielenieckiej wywołać. Na widowni mogło nie być nikogo; wystarczyło stanąć na płycie boiska przy silnym wietrze, zamknąć oczy i już dał się słyszeć zrazu stłumiony, potem coraz głośniejszy, przechodzący w rytmiczne skandowanie głos ludu pracującego miast i wsi.

Zamykałem więc oczy i… Byłem tak w roku 1955, wśród tysiąca gimnastyków oklaskiwanych przez sto tysięcy widzów podczas otwarcia Stadionu, a z nim Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów. Kilka lat później ścigałem się ze Stanisławem Królakiem, o mały włos nie zostając zwycięzcą Wyścigu Pokoju. Niesiony dopingiem tłumu, samotnie wygrywałem dla Wunderteamu wszystkie biegi długie, strzelałem decydujące bramki dla Harpagonów i reprezentacji Polski. Płonąłem wreszcie podczas dożynkowych uroczystości i stałem za plecami Edwarda Gierka, gdy w roku 1976 gromił „warchołów z Ursusa i Radomia”.

Wiatr dął na sto tysięcy głosów.

DUCH WIELKIEGO WYDARZENIA

Z głową wspartą na dłoniach tępo wpatruję się w glinianą imitację stadionu. Pod świetlną tablicą jest wprawdzie pęknięcie, ale to nic takiego.

Raz tylko miałem okazję na własne oczy zobaczyć, jak na „Dziesięcioleciu” duch wielkiego wydarzenia zamienia się w ciało. Na początku lat osiemdziesiątych znać już było, że warszawski stutysięcznik zaczyna pustoszeć: piłkarze Gwardii dawno przenieśli się na Racławicką, lekkoatleci na Skrę, kolarze zaś woleli finiszować na asfalcie niż na mączce ceglanej. Jednak pewnego słonecznego popołudnia 1983 roku trybuny zapełniły się jak za starych dobrych czasów – Polska grała z Finlandią w eliminacjach piłkarskich mistrzostw Europy.

SELEKCJONER ZAMKNĄŁ BRAMĘ

Okrzyki i śpiewy, bębny, trąbki, kołatki w rękach siedemdziesięciu tysięcy kibiców. Wewnątrz socrealistycznego Koloseum dźwięki tańczyły jak oszalałe. Gol Smolarka z karnego. Chwilę potem samobójcze trafienie Janasa. Tumult cichł z każdą minutą, by nagle wzmóc się przeraźliwą kanonadą gwizdów. Remis 1:1. Kto żyw, opuszczał pospiesznie przeklęte miejsce klęski.

„Nie będziemy tu więcej grać. Ten obiekt nam nie służy” – rzekł z ponurą miną selekcjoner, a władze przyznały mu rację i wstrzymały inwestycje. Tym bardziej, że okazało się, iż koszty modernizacji stadionu, zbudowanego w ciągu jedenastu miesięcy z ziemi i gruzu, w istocie przekroczyłyby koszt budowy nowego, o wiele nowocześniejszego obiektu.

Od tego czasu wiatr hula na „Dziesięcioleciu” od bramki do bramki. Konserwatorom tu nie po drodze. Biznesmeni widzą pewniejsze lokaty.

…W GRUZ SIĘ OBRÓCISZ

Patrzę na miniaturkę warszawskiego kolosa i nadziwić się nie mogę. Na moich oczach w ciągu jedenastu sekund odpadła mu tablica świetlna, zaraz potem lewa ścianka, druzgocąc dwa słupki, poprzeczkę i ławki rezerwowych, wreszcie rozpękło się gliniane cacko na kilkanaście drobnych i niedorzecznie cienkich skorupek.

Nu zajec. Twój stadion do końca milenium nie ustał. Nie doczekał nawet zmierzchu.

A swoją drogą interesujące, co go tak rozsadziło od środka?

* Fragment artykułu opublikowanego w „Przeglądzie Sportowym” 21 grudnia 1995 r.